Abstract

مقدمه و بیان مسئله

کجروی ویژگی‌های خاصی دارد و وجود این ویژگی‌ها به ابهامی جدی در مفهوم آن انجامیده است. این ابهام، آن‌چنان از این مفهوم جدایی‌ناپذیر است که برخی جامعه‌شناسان، مدعی اند«تمام آن ابهام و نبود قطعی»،

«ویژگی ذاتی» خود کجروی است.چنین ابهامی، از یک سو، در فهم عرفی موجود در بارة کجروی دیده می‌شود و کار جامعه شناس را که گاه در تنظیم و طبقه‌بندی مفاهیم، این فهم را به کمک می‌گیرند، پیچیده تر می‌کند:

به نظر نمی‌رسد که فهم عرفی و گویش روزمره به قلمروی اشاره کند که بتوان آن را کاملآ و بی هیچ ابهامی، کجروی دانست. ...در عوض، آنها در بارة شکل‌های خاص از رفتار سخن می‌گویند؛ بی آنکه آشکار به مقوله ای فراگیر اشاره کنند که همه موارد را دربر بگیرد.

از سوی دیگر، «چندگانگی»، «ملاک‌های ناپایدار» و حتی «نامعقول» این پدیده، سبب اعتراف جامعه‌شناسان به این واقعیت شده است که:

با اینکه واژة کجروی بیش از سه قرن مورد استفاده بوده، هنوز وفاقی در این خصوص حاصل نشده است که کجروی شامل کدام رفتار‌ها هست و کدام رفتارها را در بر نمی‌گیرد. چه چیز‌هایی آن را جالب توجه می‌سازد و چه ویژگی‌هایی را می‌توان بر شمرد.

بهتراین است که برای تبیین مسئلة خیابان‌آزاری که در چارچوب نظری کجروی مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرد ذیلآ به نمونه‌های مرتبط به موضوع اشاره کنیم:

• رفتار منع‌شده یا مشمول اهرم‌های کنترل اجتماعی؛
• رفتار شکنندة هنجار یا رفتاری که قواعد، برداشت‌ها یا توقعات هنجاری نظام‌های اجتماعی را نقض می‌کند؛
• رفتار ناهمنوا با هنجار‌های اجتماعی؛
• رفتار ناسازگار و غیر منطبق با انتظارات جامعه یا یکی از گروه‌های مشخص درون آن، دوری جستن و فرار از هنجارها (رعایت نکردن آنها)؛
• منطبق نبودن با ارزش‌ها، الگو‌ها و هنجار‌های موجود جامعه، مخالفت با روش مرسوم در جامعه.

چارچوب نظری

درین تحقیق از چارچوب نظری کجروی آدوین ساترلند(جامعه شناس آمریکایی) استفاده شده است. ساترلند در سطح متقابل اجتماعی مدعی است که افراد به همان شیوه که یاد می‌گیرند از قانون تبعیت می‌کنند یعنی می‌آموزند که مجرم شوند. بنابرین ساترلند نتیجه گرفته است که کجروی را می‌توان به بهترین وجه از راه اصول یادگیری اجتماعی توضیح داد.

تبیین‌های اجتماعی- درین نوع تبیین می‌توان سخن امثال ساترلند را دید که اختلاف مورد بحث را ناشی از اختلاف موقعیت اجتماعی دو جنس زن و مرد می‌دانند.

ساترلند می‌گوید:

• کجرفتارییادگرفتنیاستنهارثیونهمحصولبهرةهوشیپایینیاآسیبمغزیوامثالآن.
• کج رفتاری در تعامل با دیگران آموخته می‌شود.
• بخشاصلییادگیریکجرفتاریدرحلقةدرونگروهیروی می‌دهدورسانه‌هایجمعیومطبوعاتنقشدومراایفا می‌کنند.
• یادگیریکجرفتاریشاملآموختنفنونخلافکاریوسمتوسویخاصانگیزه‌ها،کشش‌هاوگرایش‌ها می‌شود.
• سمت و سوی خاص انگیزه‌ها و کشش‌ها از تعریف‌های مخالف و موافق هنجار‌ها یاد گرفته می‌شود.
• فردبهدلیلبیشتربودنتعریف‌هایموافقتخلف،بهنسبتتعریف‌هایموافقباهم‌نواییباهنجارکجرفتار می‌شود.
• فرایندیادگیریکجرفتاریازطریقتعاملباکجرفتارانوهم‌نوایان سازوکار‌های مشابهی با هر نوع یادگیری دارد.

سوالات تحقیق

سوال اصلی: چرا خیابان‌آزاری در ناحیة یازدهم شهر کابل  وجود دارد؟

سوالات فرعی:

• بی‌کاری چقدر به خیابان‌آزاری اثر گذار است؟
• همنشینی با دوستان کجرو  چی تاثیر بر خیابان‌آزاری می‌گذارد ؟
• آیا بد حجابی زنان سبب  خیابان‌آزاری آنان می‌گردد ؟
• ضعف تربیت فامیلی چقدر بر خیابان‌آزاری اثر می‌گذارد ؟
• نشر برنامه‌های غیر اخلاقی رسانه‌های تصویری به چی میزان برخیابان آزاری اثرگذار است؟

فرضیه‌های تحقیق

1 –بهنظر می‌رسدکهبینبی‌کاریو خیابان‌آزاری رابطة معنی داری وجود دارد.

2 –احتمال می‌رودکههمنشینیبادوستانکجروافرادرا خیابان‌آزاربسازد.

3 –تصور می‌شودکهبینبدحجابیو خیابان‌آزاریرابطهمعنیداریوجوددارد.

4 -  انتظار می‌رود که ضعف تربیت فامیلی بر خیابان‌آزاری تاثیر گذاراست.

5 -  گمان می‌رود که نشر برنامه‌های غیر اخلاقی از رسانه‌های تصویری باعث خیابان‌آزاری می‌شود.

متغیر‌های تحقیق

• تفاوت معنی داری بین بی‌کاری و خیابان‌آزاری وجود دارد.

بی‌کاری متغیر مستقل و خیابان‌آزاری متغیر وابسته است.

• تفاوتمعنیداریبینهمنشینیبادوستانکجرو و خیابان‌آزاری وجود دارد.

همنشینی با دوستان کجرو متغیر مستقل و خیابان‌آزاری متغیر وابسته است.

• تفاوتمعنیداریبینبدحجابیو خیابان‌آزاریوجوددارد.

بد حجابی متغیر مستقل و خیابان‌آزاری متغیر وابسته است.

• تفاوت معنی داری بین ضعف تربیت فامیلی و خیابان‌آزاری وجود دارد.

ضعف تربیت فامیلی متغیر مستقل و خیابان‌آزاری متغیر وابسته است.

• تفاوت معنی داری بین نشر برنامه‌های غیر اخلاقی از رسانه‌های تصویری و خیابان‌آزاری وجود دارد.

نشر برنامه‌های غیر اخلاقی رسانه‌های تصویری متغیر مستقل و خیابان‌آزاری متغیر وابسته است.

اهمیت موضوع

خیابان آزاری همانند هر پدیدة اجتماعی دیگر، آثار و نتایج مخصوص به خود را دارد. هرچند مخالفت آن با نظم اجتماعی، صرفآ پیامد‌های منفی آن را برجسته می‌کند.

«نیازبه  احترام» از جمله نیاز‌های اساسی انسان است. این نیاز در بیان کلی متکی بر مفاهیم ارزشی و ضرورتی است که فرد، برای دستیابی به رشد و کمال در خود احساس می‌کند و بر اساس آن، می‌کوشد تا «واجد ارزش» باشد و از آنچه ضد ارزش به نظر می‌رسد دوری کند.

این تحقیق می‌تواند برای بخش‌هایی که مسئولیت نظم اجتماعی را به عهده دارند اعم از خانواده‌ها به عنوان نهاد کوچک اجتماعی، شبکه‌های رسانه‌های تصویری، نهاد‌هایی که در زمینة اشتغال‌زایی کار و فعالیت می‌کنند و همچنان به مراجع آموزش و پرورش که بیشتر بخش تربیتی را به عهده دارند کمک کند.

همچنان یافته‌های این تحقیق مسئولان اجتماعی، مؤظفین امنیتی و سایر نهاد‌های حقوقی را کمک می‌کند تا در پرتو آن تدابیر لازم را روی دست بگیرند. و در ضمن یافته‌های این تحقیق جهت ایجاد یک محیط مصئون به منظور رفاه اجتماعی در خور اهمیت خواهد بود.

هدف تحقیق

هدف از این تحقیق  برسی عوامل موثر بر  خیابان‌آزاری در ناحیة یازدهم شهر کابل است؛ تا عوامل تاثیر گذار بر خیابان‌آزاری مورد شناسایی قرار گرفته و راهکارهای مناسب  جهت رفع  این پدیدة شوم و مخرب  در نظر  گرفته شود، تا هرچه زودتر این معضل اجتماعی کاهش یافته و ازبین برود، و دیگر ما شاهد نتایج منفی‌ای که بوجود آورندة چالش‌ها و مشکلات ذیل اند، نباشیم.

• منازعاتخانوادگیوفراترازآن.
• ممانعت خانوادگی بانوان، و پسران زیر سن از تحصیل در اثر بی اعتمادی فامیل‌ها.
• تاثیر منفی روانی در ذهنیت باشندگان و شهروندان.
• تغییر ذهنیت ارزشی و گرایشی بانوان در مسیر اخلاق نامطلوب در اثر عادت کردگی آنها با فضای نامناسب.
• ممانعت خانوادگی بانوان از رفتن در مسیر کار و توسعه.
• انزوا زدگی به خصوص بانوان در اثر تهدید‌ها و تشویش‌های خیابانی.

پیشینة تحقیق

در رابطه به خیابان‌آزاری آنهم در ناحیه یازدهم شهر کابل، تحقیق صورت نگرفته است. اما از این‌که این پدیده زیر چتر نظریه‌های کجروی بررسی و مطالعه می‌شود؛ کتب و مقالات بیشماری درین زمینه (کجروی اجتماعی) وجود دارد.

روش شناسی تحقیق

جامعة آماری درین تحقیق ناحیه یازدهم شهر کابل است، وتعداد 114  نفربراساس نمونه‌گیری تصادفی به عنوان نمونة آماری انتخاب شده است وافراد بین سنین 20 الی 50 سال به سه کتگوری تقسیم شده است. ابزار مورد استفاده در این تحقیق پرسشنامه می‌باشد. قلمرو موضوعی این تحقیق عبارت است از: چرا خیابان‌آزاری وجود دارد؟ زمان این تحقیق مدت 3 ماه بوده است که سال 1395 را در بر می‌گیرد. قلمرو مکانی این تحقیق بازار لیسه مریم و حصة دوم خیرخانه مربوط شهر کابل است.

نتایج و یافته‌های تحقیق

درین بخش به بررسی اطلاعات و آمار بدست آمده در مورد جمعیت می‌پردازیم که شامل توزیع پاسخگویان می‌شود.

جدول(1): توزیع پاسخگویان بر حسب سن

بر اساس مندرجات جدول (1) گروه‌های سنی بین 20 تا 50 ساله می‌باشد که به سه گروه تقسیم شده است. درین راستا مشاهده می‌شود که گروه سنی 20 – 30 بادرصدی 46.49 بیشترینآماررابهخوداختصاصدادهاست. کهایننشاندهندهازجوانتربودننمونهءما می‌باشد.

جدول (2) توزیع پاسخگویان بر حسب حالت مدنی

بر مبنای مشاهدات انجام شده و موجود در جدول دوم 69.29 فیصد پاسخگویان متاهل اند که بیشترین آمار را به خود اختصاص داده اند و 30.70 فیصد مجرد که کمترین درصدی را به خود اختصاص داده است.

جدول (3) توزیع پاسخگویان بر حسب جنسیت

بر مبنای مشاهدات انجام شده و موجود در جدول سوم 54.38 فیصد پاسخگویان بانوان اند که بیشترین آمار را به خود اختصاص داده اند و 45.61  فیصد مجرد که کمترین درصدی را به خود اختصاص داده است.

جدول 4: : شاخص‌های آماری رابطه بین متغیرها و خیابان‌آزاری

فرضیه اول:بر اساس نتایج بدست آمده از آزمون فرضیه بین بی‌کاری و خیابان‌آزاری رابطةمعناداری وجود دارد.

ضریب همبستگی پیرسون 0.73 و سطح معناداری 0.75 می‌باشد. از آنجاییکه سطح معناداری بزرگتر r بدست آمده است پس در سطح الفای 0.05 فرضیة یک رد شده و فرضیة صفر تایید می‌گردد. نتیجه این می‌شود که بین بی‌کاری و خیابان‌آزاری رابطه وجود ندارد و یا به عبارت دیگر بی‌کاری سبب خیابان‌آزاری نمی‌شود.

فرضیه دوم:بر اساس نتایج حاصله از آزمون فرضیةبین هم‌نشینی با دوستان کجرو و خیابان‌آزاری رابطة معناداری وجود دارد.

ضریب  همبستگی  پیرسون0.95  وسطح معناداری برابر 0.75 می‌باشد. از آنجاییکه  rبدست آمده با درجة الفای 0.5 با درجه آزادی 5 بزرگتر از سطح  معناداری است، پس فرضیه یک تایید و فرضیه صفر رد می‌گردد. نتیجه این می‌شود که بین همنشینی با دوستان کجرو و خیابان‌آزاری رابطه معنادری وجود دارد.

فرضیه سوم: بر اساس نتایج حاصله از آزمون فرضیة بین بد حجابی و خیابان‌آزاری رابطه معناداری وجود دارد

ضریب  همبستگی  پیرسون0.89  وسطح معناداری برابر 0.75 می‌باشد از آنجاییکه سطح معناداری با درجه الفای 0.5  کوچکتر از rبدست آمده است، پس فرضیه یک تایید و فرضیه صفر رد می‌گردد. نتیجه این می‌شود که بین بدحجابی و خیابان‌آزاری رابطه معنادری وجود دارد.

فرضیه چهارم: بر اساس نتایج حاصله از آزمون فرضیة بین ضعف تربیت فامیلی و خیابان‌آزاری رابطه معناداری وجود دارد.

ضریب  همبستگی  پیرسون0.81  وسطح معناداری  0.75 از آنجاییکه سطح معناداری با درجه الفای 0.5  است. از آنجایکه r بدست آمده بزرگ‌تر از سطح معناداری است.پس با اطمینان 0.5فرضیه یک تایید و فرضیه صفر رد می‌گردد. نتیجه این می‌شود که بین ضعف تربیت فامیلی و خیابان‌آزاری رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه پنجم:  بر اساس نتایج بدست آمده از آزمون فرضیة بین نشر برنامه‌های غیر اخلاقی از رسانه‌های تصویری و خیابان‌آزاری رابطه معناداری وجود دارد.

ضریب همبستگی پیرسون 0.24 و سطح معناداری 0.75 می‌باشد. از آنجاییکه سطح معناداری بزرگتر rبدست آمده است پس در سطح الفای 0.05 فرضیه یک رد شده و فرضیه صفر تایید می‌شود. نتیجه این می‌شود که بین نشر برنامه‌های غیر اخلاقی از رسانه‌های تصویری و خیابان‌آزاری رابطه وجود ندارد.

جمع بندی و نتیجه گیری

این تحقیق به هدف بررسی عوامل خیابان‌آزاری که چرا این پدیده وجود دارد به انجام رسیده است.

برای تبیین و طراحی این تحقیق از چارچوب نظری کجروی ساترلند استفاده شده است. مشخصات عمده نظریه کجروی ساترلند قرار ذیل است.

• رفتار مجرمانه یادگرفتنی است.
• رفتار مجرمانه، در ارتباط متقابل با دیگران فراگرفته می‌شود.
• بخش اصلی یادگیری رفتار مجرمانه، در بین دوستان صمیمی روی می‌دهد.

بنابرین ساترلند در سطح کنش متقابل اجتماعی مدعی است افراد به همان شیوه‌ای که یاد می‌گیرند از قانون تبعیت کنند، می‌آموزند که مجرم شوند.

پس سادرلند نتیجه گرفته است که کج‌رفتاری را می‌توان به بهترین وجهی از راه اصول یادگیری اجتماعی توضیح داد تا از طریق اصول روانشناختی نابهنجار.

در تحقیق انجام شده پنج فرضیه مورد آزمایش قرار گرفت که از آنجمله سه فرضیه تایید، و دو فرضیه رد گردید.

میزان تاثیر فرضیه‌ها به اساس نتایج بدست آمده متفاوت است که اینک آنرا توضیح می‌دهیم.

فرضیه دوم یعنی همنیشینی با دوستان کجرو بیشترین تاثیر را بر خیابان‌آزاری داشته است.طوری‌که  در نظریه ساترلند  گفته شده است،کجروی یا رفتارهای مجرمانه یادگرفتنی است و از طریق تعاملات و ارتباطات با دوستان کجرو یادگرفته می‌شود. در تحقیق  ما نیز بیشترین تاثیر را بر خیابان‌آزاری همنیشنی با دوستان کجرو داشته است، پس نتیجه می‌گریم که تحقیق انجام شده بر اساس نظریه کجروی ساترلند به وضاحت تبیین شده می‌تواند.

در رتبة دوم بعد از همنشینی با دوستان کجرو، بی‌حجابی بر خیابان‌آزاری اثر گذار است. بانوان در افغانستان همواره در اماکن عمومی و خصوصی مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند. در این تحقیق یکی ازعوامل آزار و اذیت زنان در اماکن عمومی یا خیابان‌ها؛ بی‌حجابی به اثبات رسید. چون در جامعه ما افراد کجرو به وفور دیده می‌شود و بی‌حجابی  آزار و اذیت بانوان را توسط افراد کجرو و خیابان‌آزار،افزایش می‌دهد.

در رتبة سوم  ضعف تربیت فامیلی قرار می‌گیرد.یعنی هر قدر خانواده‌ها بی توجه و سهل انگار باشند به همان اندازه فرزندان‌شان با اشخاص و افراد کجرو معاشرت پیدا می‌کنند  و دست به رفتار‌های مجرمانه همچو خیابان‌آزاری می‌زنند.

بر اساس این  تحقیق فرضیه یکم ، یعنی بی‌کاری با سطح معناداری برابر0.73 بالای خیابان‌آزاری اثرگذار نبوده استو همچنان  فرضیه پنجم یعنی نشر برنامه‌های غیر اخلاقی از رسانه‌های تصویری با سطح معناداری برابر 0.24 بالای خیابان‌آزاری اثر گذار نبوده است.

آزارهای خیابانی یکی انواع خشونت است بنابر این برای کاهش و از بین بردن آن  باید اقدامات ذیل صورت بگیرد:

1- نقش خانواده‌ها: خانواده‌ها باید در قسمت تعلیم و تربیت فرزندان شان توجه جدی نمایند و آنها از همنیشینی با دوستان کجرو بازدارند.

2- نقش قوانین در کاهش خیابان‌آزاری: مزاحمت‌های خیابانی در قانون مجازات اسلامی جرم محسوب می‌شود وبرای آن محکومیت حبس از 2 الی 6 ماه دارد. بنابرین باید برای کاهش خیابان‌آزاری با خیابان‌آزاران برخورد قانونی صورت بگیرد

3- فضای برای زنان امن شود: مکان‌های خلوت باید توسط مسولان شهری برای زنان امن شوند، مثلا با استفاده از نور، کوچه‌ها یا خیابان‌های تاریک روشنتر شود ویا مکاتب دخترانه در مکان‌های پر ترددباشد.

4- اعتقادات مذهبی پررنگ تر شود: یکی از بروز مزاحمت‌های خیابانی  کاهش اعتقادات مذهبی است، بنابرین برای کاهش خیابان‌آزاری اعتقادات مذهبی  اصل مهم است که باید برای شهروندان دراین زمینه آگاهی دهی از امور ومقدسات اسلام امر لازم و ضروری می‌باشد، تا از یک طرف بانوان در قسمت حفظ و نگهداشت حجاب شان توجه جدی نمایند و از طرف دیگر آقایان آگاهی بیابند که خیابان‌آزاری  کاری غیر اسلامی و انسانی است.