Abstract

مقدمه

در فعالیت رسانه‌یی امروز رسانه‌ها جذابیت و تازگی را می‌طلبند و فعالان رسانه‌یی باید پاسخ‌گوی این مطالبۀ مخاطبان باشند. رقابت و نیاز مخاطبان رسانه‌ها باعث شده است که رسانه‌های همگانی نظر به نوعیت نشرات‌شان خبر سخت و کلان را (رویدادهای جدی که ظرف 24 ساعت باید نشر شوند) که متعلق به گستره عمومی است به خبر نرم، انسانی و احساسی تبدیل کنند تا نشان دهند که چگونه از طریق به تصویر کشیدن حوادث کلان و گاه هم به ظاهر کم اهمیت می‌توانند بر زندگی مخاطبان تأثیر بگذارد. رویداد خبری را به قلب مخاطبان نزدیک و از آن طریق بر احساسات وی تعقل او را مورد هدف قرار دهند. کثرت رسانه‌های چاپی، پخشی و الکترونیک سبب شده خبرها و رویدادها به شکل یک‌نواخت و بدون به کارگیری جذابیت‌های لازم بیان شوند که یک‌ نواختی در اکثر موارد سبب دل‌زدگی مخاطبان می‌شوند.

آنچه قابل اهمیت است، استفادۀ این نوع ژانر ژورنالیستی در دنیای امروز روزنامه نگاری است چرا که این نوع خبر نویسی نیاز‌های هر نوع مخاطبی را تامین می‌کند. فیچرها به لحاظ نوع، زاویۀ دید و پرداختی که به نگارش رویداد ها دارند، در جذب مخاطبان موفق تر اند، بنابرین یک فیچر با تلفیق اطلاعات متنوع  و تزیین مطالب توصیفی و تحلیلی، ارزش‌ها و عناصر خبر در کنار یکدیگر مخاطب را به سوی خود می کشاند. نوشتن فیچر برای اولین بار در مطبوعات فرانسه و سپس در مطبوعات امریکا راه یافت و نزدیک به دو دهه است که فیچربه طور جدی به عنوان یک ژانر  (گونه) مستقل ژورنالیستی وارد فعالیت‌های رسانه‌یی افغانستان شده است. روزنامه‌نگاری بر اطلاع رسانی بنا نهاده شده است. باوجود آنکه رسانه‌های اولیه تنها وجه اطلاع‌رسانی را در نظر داشته اند، اما امروزه گونه‌های خبری (خبر، مصاحبه وگزارش) آمیخته‌یی از اطلاع‌رسانی و سرگرمی است. مطالب خبری بیشتر بر رویدادها تمرکز دارند اما فیچر توجه خود را بر افراد معطوف می‌دارد. فیچرها تلاش می‌کنند تا در وقایع و رویدادها عنصر انسانی را به صحنه بیاورند.

آنچه درین مقالۀ علمی تحقیقی بدان پرداخته شده است شناخت ویژگی‌های فیچر در رسانه‌های همگانی است. امروز کشور‌ها نظر به تجارب شان در فعالیت‌های رسانه‌یی از فیچر به عناوین مختلف نام می‌برند.

دانشمندان کشور‌های مختلف فیچر را معادل گزارش تصویری  و ویژه، نرم‌خبر، مقاله و گزارش تعریف کرده اند که در کل همه با یک ساختار دایروی پردازش می شوند.

اما آنچه مقالۀ علمی تحقیقی به آن می‌پردازد. بحث بالای ماهیت فیچر است که هنوز هم در دنیا بر سر ماهیت آن توافق روشن به چشم نمی خورد.

شناخت ژانر فیچر

فیچر ژانری از روزنامه‌نگاری است که خبر‌های رایج روز را همراه با میزان بالایی از خبرها و موضوعات سرگرم کننده، شخصیت محور و مبتنی بر تمایلات انسانی، با هدف جذب مخاطبان بیشتر در اختیار آنها قرار می‌دهد. که شعار اصلی طرف‌دارانش نیز دیده یا خوانده شدن خبر است. به عقیدۀ عدۀ زیاد از دانشمدان عرصۀ روزنامه‌نگاری برای ژانر فیچر تاریخ مشخص وجود ندارد اما برعکس بعضی از منابع براین نکته تاکید می‌کنند که شاید بتوان رشد سرسام آور تیراژ National Inquirer  در دهۀ 1969 را که متفاوت نویسی خبرهای غیر متعارف و سرگرم کننده را شروع کرد و نیز انتشار مجله People از جانب "لایف تایم" و همچنین انتشار "یو اس مگزین" از سوی نیویارک تایمز را مبنای حرکت نشریات جهان به سوی فیچر نویسی قلمداد کرد اما عده‌یی هم به خطا همین حرف‌ها را دلیل قدیمی بودن فیچر می‌دانند. در حالی‌که آنچه امروز اصلا به موارد دهۀ 1960 میلادی که رفتن به سوی سوژه‌های نرم بود مربوط نیست بلکه سافت نیوز (فیچر) امروز خودش محصول پدیدۀ دیگری به نام روزنامه‌نگاری نرم است که در جهان حرفه‌یی امروز به آن T.V in Print یا تلویزیون چاپی هم می‌گویند. یعنی کاری که روزنامه "یو اس تو دی" پایه گذارش بود و با همین روش از نیویارک تایمز و واشنگتن پست پیش افتاد. همچنان عامل تغییرات ساختاری، تکنولوژیک  که همه مرزها و ژانرها را به هم ریخته و همچنین فاکتورهای  رقابت رسانه‌یی و حرفه‌یی‌تر شدن هر چه بیشتر روزنامه‌نگاران را هم باید در نظر داشت.

فیچر امروز مثل سال‌های قبل فقط به خواست‌های مخاطب تکیه ندارد و به نیازهای مخاطب هم می‌پردازد و به عبارت دیگر صرف به سرگرم سازی مخاطب تکیه نمی‌کند و به لحاظ ساختار نوشتار هم کاملا حرفه‌یی‌تر و پخته‌تر از پیش شده است (ژورنالیزم،1393).

تعریف فیچر

فیچر در فرهنگ لغت بابیلون به معنی طرح، علامت ویژه، سیما و چهره، طرح صورت و ریخت را به طور برجسته نشان دادن آمده است. در متون انگلیسی کلمۀ فیچر معادل همان تعریف است که بصورت کلی از گزارش  داریم. البته برخی فیچر را دارای جنبه‌های قوی‌تری از تصویر پردازی  و تخیل می‌دانند و برخی دیگر آنرا گزارشی تحقیقی قلمداد می‌کنند که درآن خواننده جزییات و اطلاعات مورد نیاز خود را از یک موضوع می یابد. اما به نظر می‌رسد این تعریف که فیچر دارای جنبه‌های تصویری و توصیفی بیشتری نسبت به سایر مطالب و متون خبری است قابل قبول‌تراست. درعین حال در فیچر معمولا از عناصر تحقیق و تحلیل استفاده می‌شود. محمد تقی روغنی‌ها مؤلف کتاب گزارشگری کاربردی فیچر را معادل گزارش‌های مطبوعاتی خوانده که با توصیف و تشریح و بازسازی صحنه همراه است.

 سید هارون نجفی زاده، در کتاب (رهنمود واقعی به روزنامه‌نگاری کاربردی) فیچر را معا دل گزارش تصویری می‌داند. وی می‌نویسد: گزارش تصویری چند مشحصه دارد؛ نخست اینکه دیدگاه‌های متفاوت پیرامون یک موضوع در آن انعکاس می‌یابد مثلا: برای بررسی سفر رییس جمهور غنی به هند نظرات موافق و مخالف جمع‌آوری شده و در یک گزارش مفصل تصویری بیان می شود. شاید سه کارشناس نسبت به این سفر و دستاوردهای آن خوشبین باشند اما همزمان سه کارشناس دیگر مخالف و بد بین باشند. همۀ این نظرات به اندازۀ معین و مساوی در گزارش گنجانیده می‌شود.

ویژگی دوم آن تصویر دادن به موضوع است چه به وسیله واژه‌ها و چه به وسیله صداها.
نکته دیگر که در مورد فیچر بیان می‌شود این است که اغلب موضوع اجتماعی را پوشش می‌دهد. سوژه‌یی که برای فیچر انتخاب می‌شود همواره چیزی است که چند بار تکرار می‌شود و مجال برای کهنه شدن آن بیشتر است.

جیفری هریس و دیوید اسپارک نویسندۀ گان کتاب خبرنگاری کاربردی می‌نویسند: "در فیچر برخلاف متون خبری، واقعیات و جزییات رویدادها همراه با سابقه و نکته نظر نویسنده همراه می‌شود. فیچر ممکن است اهداف مختلف را دنبال کند و نویسنده آن مجال بیشتری در به کارگیری سبک واژه‌گان  اظهار نظر و توصیف دارد."

 رویدادها و حوادث هر اندازه مهم باشند زمانی به تاریخ می‌پیوندند و کهنه می‌شوند. ولی گزارش‌هایی که شامل مطالب جدید توصیفی باشند توجه خوانندگان را به خود معطوف می‌کنند و ماندگار می‌شوند.

در گزارش توصیفی، توصیف مشاهدات و تصویرپردازی هنرمندانۀ رویدادها، پدیده‌ها و موضوعات گزارش را خواندنی‌تر می‌کند. درین نوع گزارش‌ها قدرت نویسندگی گزارشگر و تسلط بر ادبیات نقش اصلی را ایفا می‌کند. احساس لطیف و توانایی بیان و نگارش آن به گونه‌یی که مخاطب را در فضای رویداد یا فرایند قرار دهد رمز توفیق روزنامه نگار است که گزارش توصیفی را به رشتۀ تحریر درمی آورد.

فیچر را در زبان دری گزارش ویژه هم گویند. ماریا فراوترس و یونس علی در کتاب رهنمای کاربردی خبرنگاری بی بی سی فیچر را گزارش ویژه میخوانند: "تهیۀ گزارش ویژه کاری هنری است. گزارش ویژه را می‌توان دربارۀ هر موضوع که مورد علاقه مخاطبان باشد تهیه کرد. مسایل یا شخصیت‌های سیاسی، مسایل اجتماعی، ورزش، سلامتی، روابط شخصی و ...گزارش ویژه نباید با خبر های روز ارتباط داشته باشد اما باید به موضوعی که تازه اتفاق افتاده مربوط باشد. گزارش ویژه می‌تواند پیشینۀ یک خبر یا رویداد سیاسی را روشن کند."

گزارش ویژه طولانی‌تر از گزارش خبری است و برخلاف اخبار که خوانندگان به سرعت از نظر می‌گذرانند معمولا باید با دقت از اول تا آخر خوانده شود. بنابرین توجه خواننده از اولین بند جلب و تا آخر مطلب حفظ می‌شود. برای جلب توجه مخاطب، می‌توان موضوع گزارش را از زبان شخصیت های درگیر در آن بیان کرد. افکار انتزاعی مهم اند اما غالبا از راه گزارش تجارب افراد بهتر منتقل می‌شوند.

هیچ موضوعی نیست که نشود در باره‌اش گزارش ویژه تهیه کرد. هدف از تهیه گزارش ویژه آنست که مخاطب ترغیب شود تا به مسایل روزمره به گونۀ تازه نگاه کند.

تهیۀ گزارش ویژه ( فیچر) دقت و ذوق هنری بیشتری می‌خواهد. دشواری فیچر زمانی بیشتر چهره می‌نماید که گزارشگری بخواهد در ارتباط به یک مسلۀ اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و یا هم هنری ادبی فیچرهایی بسازد تا به گونۀ یک سریال انتشار یابد. فیچر معمولا به یک مناسبت خاص تهیه می‌شود و با استفاده از یک بهانۀ خبری به نشر می‌رسد. مثلا : دورۀ حکومت موقت به پایان می‌رسد بعد یک گزارشگر در چند فیچر با استفاده از مصاحبه‌های صاحب نظران موفقیت‌ها و ناکامی‌های این حکومت را بررسی می‌کند. فیچر معمولا در میان ده تا بیست دقیقه تهیه می‌شود. در یک فیچر 20 دقیقه‌یی می‌شود از شش تا ده اکچولیتی و گاهی هم‌ بیشتر از این را جای داد.

از نام‌های دیگر فیچر می‌توان به نرم خبر (Soft News) هم اشاره کرد.

نرم‌نویسی و لزوم پرداختن به این شیوه جدید در خبر نویسی این روزها در مطبوعات، آژانس‌های خبری، رادیوها و تلویزیون‌ها و ویب‌سایت‌ها بسیار گل کرده است. نرم‌خبرها شامل خبرهایی است که در ان اطلاعات حاشیه‌یی و پیشینه و مهم‌تر از آن علاقۀ عموم نقش برجسته‌تری دارند.

خبرهای عرصۀ هنر، سرگرمی و پدیده‌های مربوط به زندگی اجتماعی را نرم‌خبر می‌گویند. "علی قشمی" در کتاب مربوط به سوژه‌یابی در رسانه‌های خبری فیچر را معادل نرم‌خبر می‌داند و می‌گوید:

• به تشریح زندگی آدم‌ها می‌پردازد که خبرها را می‌سازند.
• رویدادهایی را تشریح می‌کند که ایجادکننده و راهبر اخبار استند.
• آنچه را که در جهان کشور و جامعه رخ داده است تجزیه و تحلیل می‌کنند.
• راه‌های بهتر را برای زندگی در یک جهان پیچیده پیشنهاد می‌کنند.
• روش‌های تغییر دایمی را مورد توجه قرار می‌دهند.
• مردم را به مکان‌های می‌برند و یا اجازه می‌دهند چیزهای را ببینند که پیشتر ندیده بودند.
• مخاطب را سرگرم ساخته و یا به خنده وا می دارد (ژورنالیزم،1393، ص22).
  1. ویژگی‌های فیچر

یک فیچر خوانندگان را درین حد که این ممکن است برای تو هم اتفاق بیافتد درگیر می‌کند و شما به مردم چیزی را دربارۀ خودشان می‌آموزید. شما به آنها می‌گویید: نگاه کنید ببینید این چه تاثیری روی فرد داشت و این چیزی است که ما می‌توانیم از ان یاد بگیریم درست مانند نگه داشتن یک آیینه در مقابل آنها.

یک فیچر خوب به خوانندگان حس عمیق و متفاوت از فضا و مکان ارایه می‌دهد. در صورت لزوم تناسب فیچر می‌تواند برخوردار از مقدار طنز و خوش‌مزگی باشد. اگر چه نوشتن چنین فیچری بدون گذراندن دروس دانشگاهی سخت است.

کارول لوتیک می‌گوید فیچر برروی شخصیت‌های برجسته تمرکز می‌کند اما نه تا اندازۀ که خواننده گان در اثر تعداد زیاد شخصیت‌هایی که با آنها آشنا می‌شوند دچار سردرگمی شوند.

فیچر شامل نقل قول‌های خوبی است که دارای کیفیت گفتگویی هستند. یک فیچر در نشنل جیوگرافیک از تعداد کم چهره‌های رسمی (مقامات دولتی و کارشناسان) برخوردار است تا خواننده‌گان در پشت روایت داستانی احساس وعظ بکنند و البته همین افراد رسمی و اندک مهم‌ترین شخصیت‌هایی استند که شما در اخبار با آنها آشنا می‌شوید.

جام جی میچل دستیار سردبیر ارشد نشنل جیوگرافیک که اغلب اخباری را که در بارۀ محیط زیست هستند تهیه و تنظیم می‌کند می‌گوید: " یک  فیچر نویس خوب باید پذیرای خطرهای گاه و بیگاه باشد یعنی صحنه یا شرایطی را با زبان غیر عادی و به گونۀ رقم زند که باعث شگفتی خوانندگان شود اما در عین حال آنها را گیج و سردرگم نکند."

میچل می افزاید نویسنده همیچین باید دارای ذوق و سلیقه باشد مثلا حس بذله‌گویی داشته باشد و بدون آنکه در هدف و منظور خبر خدشه‌یی وارد کند درآن حضور شخصی داشته باشد و این هنر را داشته باشد تا به جای گفتن خبر آنرا نمایش دهد و تمایل به درستی و دقت داشته باشد (ایتول و همکاران، 1384).

1. 2. ساختار ژانر فیچر

ساختار عبارت از روابط پایدار میان عوامل و عناصر یک مجموعه است که کلیت درآن مد نظر است. به نظر اشتراوس "ساخت" مشخصات یک نظام را تشکیل می‌دهد و از عناصر متعدد تشکیل یافته است که هیچ یک از عناصر بدون آنکه عناصر دیگر را تغییر دهد نمی‌تواند تغییر کند.

ژانر فیچر مانند سایر ژانرهای ژورنالیستی دارای ساختارهای خاص خود است. فیچر برخلاف سبک معکوس که اسمش هم‌قیافه آن است ساختار دایره‌یی شکل دارد. در فیچر یا نرم خبر باید خبر را به جایی ختم کنیم که آنرا آغاز کرده ایم، یعنی اهمیت پاراگراف آخر به همان اندازه پاراگراف اول است و این حالت برخلاف هرم معکوس است که هرچه به انتهای خبر می‌رسیم به دادن اطلاعات کم اهمیت می‌پردازیم. معنی این ساختار این است که ارزش اطلاعات با سطرهای پایانی خود رو به نقصان نمی‌گذارد. درین ساختار وزن عنصر خبری "چرا" از بیشترین اهمیت برخوردار است و خبرنگار با رجوع به منابع مختلف سعی در پاسخ‌گویی به همین چرا دارد. روزنامه‌نگاری که به همین سبک خبر می‌نویسد به خوبی می‌داند که خبر او به پایان می‌رسد ولی رویداد به پایان نمی‌رسد، و چون رویداد به پایان نرسیده است مخاطب نباید به چنین احساسی برسد که چون خبری یک رویداد را خوانده دیگر لازم نیست خود آن رویداد را دنبال کند به همین دلیل است که می‌گویند خبر امروز در جایی به پایان می‌رسد که آغاز شده است.

به بیان دیگر زبان نرم‌خبر به خواننده می‌فهماند که خبر به پایان رسیده است اما رویدادی که عامل نوشتن این خبر بوده در جهان واقعی ادامه دارد و هنوز به پایان نرسیده است.

فیچر دارای عنوان، افتتاحیه، بدنه و نقطۀ پایانی است.

1. 1. 1. افتتاحیه فیچر

اصولا با افتتاحیه درفیچر آن طور که در خبر تعریف می‌شود، سروکار نداریم. در فیچر افتتاحیه می‌تواند چندین پاراگراف به طول بیانجامد و می‌توان در آن شخص یا موضوعی را با به کارگیری فنون مختلف نوشتار توصیف نمود، از امثال و حکم بهره گرفت و هر روش مناسب دیگری را به کار گرفت تا سوژه ما، خوب و تاثیر گذار آغاز شود.

افتتاحیه در فیچر با جزییات واقعی شروع و طراحی می‌شود که خواننده را به راحتی به متن فیچر رهنمایی کند. تفاوت افتتاحیه فیچر با سخت‌خبر در این است که به جای پاسخ‌دادن به شش سوال اساسی (که، کی، کجا، چه، چرا و چطور؟) سعی می‌کند با فضا سازی و رنگ‌آمیزی یعنی ترسیم و تصویر با کلمات هر چه بهتر خواننده را به خواندن مطلب فرا بخواند.

در نوشتن فیچر باید از تخیل استفاده کرد، سعی شود تا موضوع را بطور غیر مستقیم و از راه کنایه مطرح ساخت و سپس با زبان جذاب و با ادبیات ویژه به تشریح آن پرداخت. در نوشتن افتتاحیۀ یک فیچر درست مانند یک رمان وظیفۀ نویسنده، جلب توجه خواننده است، خواننده را باید به دام انداخت.

آنچه از تخیل در روزنامه‌نگاری مورد نظر است، مرز ظریف بین واقعیت و خیال است اما خیال‌پردازی نیست، یعنی هرآنچه روزنامه‌نگار دیده یا فقط وصف آن را شنیده است، باید طوری انعکاس یابد که همگان ان را باورپذیر بدانند. مرز بین تخیل و واقعیت، انعکاس عینی رویدادی است که از ذهن مایه می‌گیرد، کاری سهل و ممتنع که قریحه و استعداد خاص خود را می‌طلبد.

و یا هم ممکن است فیچر با توصیف (از محل، شخص و یا یک شی) شروع شود. اگر افتتاحیه با توصیف شروع شده باشد پس با تکیه به همان باید تمام شود، پایان‌بندی می‌تواند دربرگیرنده اطلاعات جدیدی باشد که خواننده تنها از طریق خواندن آن می‌تواند حلقۀ گم شدۀ متن را پیدا کند. با این حال پایان‌بندی باید ساده و شفاف باشد.

افتتاحیه متشکل از دو یا چند پاراگراف آغاز کنندۀ فیچر است. نویسنده به جای آنکه عناصر خبری مطلب را در افتتاحیه قرار دهد، پاراگراف اول و دوم را بر اساس فضا سازی می‌گذارد تا خواننده را بر انگیزد و آنها را به داخل دعوت کند. آنگاه در سومین یا چهارمین پاراگراف که به آن (نت‌گراف) می‌گوییم، بهانۀ خبری یا اهمیت مطلب ارایه می‌شود. در هر فیچری نت‌گراف (به آن پاراگراف که چی؟ هم می‌گویند) مهم‌ترین پاراگراف محسوب می‌شود.

نمونه ی از لید فیچر

همچنان که رقص نورهای رنگارنگ به آرامی فضای وسیع و تاریک سالون را طی می‌کرد و صدای موسیقی در حد کر کنندیی به گوش می‌رسید، چارلز بارکلی آرام و صبور در انتهای تیم روی چوکی فونکس سالن نشسته بود.

1. 1. 2. متن (بدنه) فیچر

بین افتتاحیه و پایان‌بندی، باید مطلب را به گونۀ سازماندهی کرد که دنبال کردن و فهمیدن آن آسان باشد. بدنۀ مطلب باید در همان حال که تعلیم می‌دهد، سرگرم می‌کند و به طور حسی مخاطب را با موضوع مرتبط می‌سازد، در برگیرندۀ اطلاعات مهمی نیز باشد. سپس پایان مطلب را جمع کرده و به سمت افتتاحیه باز می‌گرداند.

اجزای مهم متن (بدنه) یک مطلب فیچری را اطلاعات پس‌زمینه‌یی، محور مرکزی، گذارها، دیالوگ (نقل قول‌های مستقیم و غیر مستقیم از منابع) و لحن تشکیل می‌دهد.

بذرهای خوب نویسی در اینجا می‌رویند. اگر روزنامه‌نگار، اطلاعات و جزییات کافی را تهیه نکرده باشد، بدنۀ فیچر شفافیت خود را از دست می‌دهد و اگر اطلاعت به خوبی سازماندهی نشوند، بدنه معیوب می‌شود.

لحن متن (بدنه) فیچر دوستانه و غیر رسمی است و مملو از نقل قول‌های مستقیم و غیر مستقیم از افراد مختلف که یا با آنها مصاحبه کرده ایم و یا نظر آنها را در بارۀ موضوع از طریقی بدست آورده ایم و پس‌زمینه‌هایی که خواننده را به اصل وعمق موضوع می‌برد.

گفتگو می‌تواند در سراسر متن فیچر پراگنده شود تا منابع را معرفی کند و یا به منابع که قبلا معرفی شده اند عمق بیشتری دهد. گفت و گو بخشی از جریان مطلب می‌باشد و باید اطلاعات مهمی را به آن بیافزاید.

از دیدگاه هواداران فیچرنویسی، نقل قول مستقیم به فیچر جان می‌دهد و حضور عامل انسانی را در آن تقویت می‌کند.

1. 1. 3. نمونه ی از بدنه فیچر

برنامۀ همیشگی معرفی مبسوط و با آب و تاب بازی کنان قبل از شروع بازی که دیگر برای بارکلی و سایر هم تیمی هایش تنها یک کار تشریفاتی محسوب می‌شد، داشت به انتهای خود نزدیک می‌شد. به محض آن که گزارشگر ورزشگاه امریکا ویست ارینا، نام چهار نفر اول تیم خانگی را که در حال ایستادن بودند، اعلام کرد. جمعیت 19023 نفری، تمام ظرفیت سالن که از زمان پیوستن بارکلی به تیم سانز، همیشه این گونه بود، به سبک هماهنگ شدۀ کف زدند. گوینده اندکی مکث کرد و انگاه فریاد زد: (و حالا! در خط حمله(.

1. 1. 4. پایان‌بندی فیچر

فیچرها در انتها به جایی باز می‌گردند که افتتاحیه از همان جا آغاز شده است. پاراگراف آخر، دیگر بی ارزش‌ترین پاراگراف نیست، پاراگراف آخر دایره را کامل می‌کند. فیچر به جایی ختم می‌شود که افتتاحیه آن را آغاز کرده است.

اگر افتتاحیه با نقل قول آغاز شده است پس در انتها با نقل قوی دیگری از همان شخص یا منبع خبری باید تمام شود. اگر با داستان گره می‌زند و هرگاه با یک سوال آغاز شده باشد با یک سوال ختم می‌شود.

در فیچر برعکس سخت خبر نمی‌توان پاراگراف آخر را چشم بسته برداشت. پاراگراف آخر باید همان قدر جذاب باشد که افتتاحیه است.

1. 1. 5. نمونه ی از پایان بندی فیچر

هنگامی که بارکلی از جایش بلند شد و به طرف هم تیمی‌هایش رفت، هواداران او دیوانۀ وار برای مشهور‌ترین ستاره و بهترین بازیکن بسکتبال حرفه‌یی از ته دل فریاد کشیده او را تشویق می‌کردند. ظرف چند ثانیه، سالن روشن شد و کلۀ تاس و نرم او را به درخشش واداشت. بارکلی لباس گرم کن خود را از تن درآورد و خود را به مرکز زمین رساند تا در آن جا منتظر پرتاب توپ از سوی داور باشد.

 با صدای جیغ‌مانند سوت داور، بخش چهار قسمتی دیگری از زندگی چارلز بارکلی آغاز شد       ( ژورنالیزم، 1393، ص94).

1. 3. عناصر تشکیل دهنده فیچر

فیچر از چند عنصر اصلی تشکیل می‌شود که حالا یک به یک به آنها می‌پردازیم و سعی می‌کنیم معرفی این عناصر را با ارایه ی مثال‌های عملی همراه کنیم.

• راوی اول شخص

 یکی از عناصر جذاب و خواندنی در فیچر نویسی، عنصر راوی است. توسط این عنصر، خبرنگار همچو یک راوی، آنچه را که دیده، شنیده و جمع‌آوری و تدوین کرده است برای مخاطبان روایت می‌کند. در حقیقت روزنامه‌نگار، چشم و گوش و احساس خود را کاملا دراختیار مخاطب قرار می‌دهد و مانند یک قصه‌گو هر آنچه را که می‌بیند و می‌شنود و احساس می‌کند، خطاب به خواننده و شنوندۀ گزارش بیان می‌کند.

حرفه‌یی‌های فیچر نویسی ترجیح می‌دهند خبر شان را از اول تا انتها به شیوۀ راوی اول شخص بنویسند که به آن شیوه (شاهد عینی) هم می‌گویند. به گونۀ مثال: من در پایتخت افغانستان بودم، در قلب خونین‌ترین روز کابل، 454 افغان در آتش انفجار در مقابل ستره محکمه افغانستان سوختند و نمی‌دانم چند مجروح دیگر را از شفاخانه‌های شهر به طرف گورستان بردند...

این شروع دیگر برای همان خبر فرضی مورد بحث است که این بار به شیوۀ راوی اول شخص افتتاحیه خورده است. نوشتن به شیوۀ راوی اول کاری دشوار است و در واقع هم دشوار‌ترین بخش فیچر نویسی می‌باشد به همین خاطر هم است که فقط و فقط حرفه‌یی‌های نام‌دار به این شیوه می‌نویسند و تازه کارها همان روایت سوم شخص را با ادبیات غیر کلیشه‌یی دنبال می‌کنند.

• چند منبعی بودن

فیچر (نرم خبر) برخلاف سبک هرم معکوس که عمدتا فقط به اتکای یک منبع نوشته می‌شود و آن هم غالبا یک سخن‌گوی رسمی است با اتکا به منابع متعدد نوشته می‌شود که الزاما هم منابع رسمی نیستند و غالبا آمیزۀ از منابع رسمی و غیر رسمی در آن حرف می‌زند.

حرفه‌یی‌ها و الترناتیف‌ها برای ضربه زدن بهتر به روایت‌های رسمی از رویدادها عمدتا به منابع غیر رسمی تکیه می‌کنند.

• پس‌زمینه‌ها

سابقه نویسی از متداول‌ترین و پر کاربردترین تاکتیک‌های رسانه‌های خبری است، در این تاکتیک روزنامه‌نگار با تکیه بر حوادثی که در گذشته اتفاق افتاده و خاطرۀ آن همچنان در اذهان عمومی به جا مانده آنها را به گونه‌یی به حوادث و موضوعات جدید ربط می‌دهد و پیام مورد نظر خود را به مخاطب القا می‌کند.

یکی دیگر از عناصر مورد استفاده در فیچر، پس‌زمینه یا همان بک‌گروند است. پس‌زمینه بر خلاف سبک هرم معکوس که فقط در پآیا ن خبر می‌آید تا بعد هم بخاطر کمبود جا از انتهای خبر حذف شود، در فیچر در سراسر نوشته پراکنده است، پس‌زمینه‌ها به کمک فیچر می‌آیند تا گره‌های کور را باز کنند، جزییات بیشتری از زمان‌ها، مکان‌ها و آدم‌ها به خواننده بدهند و گاه خبر را رنگ آمیزی کنند، تا از کسالت و تکرار بکاهند و رویدادها را بهتر توصیف کنند.

• زبان غیر رسمی

زبان فیچر زبان خشک و رسمی نیست، در مرحلۀ اول، این حضور نقل قول‌های مستقیم است که از بار رسمی بودن واژه‌ها و کلیشه‌های رایج در خبر نویسی  کم می‌کند. خود روزنامه‌نگار هم در مرحلۀ بعد با پرهیز از تکرار واژه‌ها و با استفاده نسبی از چاشنی طنز از شدت رسمی بودن زبان فیچر می‌کاهد. باید مواظب بود که در کاربرد زبان غیر رسمی دچار افراط نشویم.

• تحلیل

تحلیل در فیچر نیز رایج است، تحلیل یکی از عناصر فیچر نویسی است. اما در این کار نباید افراط کرد. بررسی دلایلی که در عقب رویداد قرار دارد، جزء کار روزنامه‌نگاران است.

• آرایه‌های ادبی

آرایه‌های ادبی و عناصر زیبا‌شناسی زیورهایی هستند که سخن را با آن می‌آرایند، در واقع اینها ارکانی هستند که زبان عادی را به زبان هنری نزدیک‌تر می‌سازند. فیچر یکی از ژانرهای ژورنالیستی است، درآن فضا برای خلق و حرکت خلاقیت‌های هنری باز و وسیع است و نویسنده این فرصت را می‌یابد تا هنر خویش را با حوصله و تفصیل بیشتری به نمایش بگذارد، در واقع در فیچر‌ها فضا به صورتی وسیع‌تر برای خلق آرایه‌های ادبی و عناصر زیبا‌شناسی در یک ارتباط منسجم با موضوع اصلی فراهم می‌شود.

هر قدر فیچر نویس تسلط و مهارت بیشتری در تصویر‌پردازی و نگارش متن داشته باشد، مؤفقیت بیشتری در تاثیر‌گذاری بر ذهن و افکار مخاطب خواهد داشت. اما نباید آنقدر درگیر قالب‌های ادبی شد که محتوای آن در لابلای تصویر پردازی گم شود. افتتاحیه، متن و پآیا ن‌بندی فیچر می‌تواند حاوی ارایه‌های ادبی باشد.

در فیچر برای جلب توجه مخاطب بیشتر از افتتاحیه داستانی (روایی) استفاده می‌شود.

طوری‌که از نام افتتاحیه روایی پیداست، روزنامه‌نگار داستانی را تعریف می‌کند تا از طریق آن خواننده را به درون متن فیچر بکشاند. این داستان‌ها اغلب بسیار کوتاه و روایی هستند.

به عقیده احسان طبری نویسنده و داستان نویس ایرانی، تجربۀ حیاتی نویسنده او را در توصیف و تصویر‌برداری کمک می‌کند. به عقیدۀ او یک نویسنده باید افق دید زیادی داشته باشد، آدم‌ها را دیده باشد، نشست و برخاست و معاشرت کرده باشد، عصبانی شده باشد زیرا یک ژورنالیست با دنیای واقعی و رویدادها و اشخاص واقعی سرو کار دارد.

توصیف کیفیت اشیا، اشخاص، اوضاع و احوال و اعمال و رفتار را اریه می‌دهد.

توصیف عمیق وغنی، بسته به توانایی نویسنده است. توصیف کلیدی است برای نظرگاه نویسنده تا تاثیری را که مفاهیم و اشیای جهان واقعی بر ذهن و حواس او می‌گذارد، به شیوه عینی و ملموس و در شکلی تصویری و ترسیمی ارایه کند. توصیف در ایجاد فضا و رنگ فیچر سهم عمده‌یی دارد.

به تصویر کشیدن کار و فعالیت چهره‌های بارز جامعه به دست اندرکاران رسانه‌ها کمک می‌کند تا بتوانند پیام‌های خود را به نحوی شایسته و بارز تری به مخاطبان ارئه کنند. زبان تصویر به نویسنده امکان می‌دهد که تجربه کند و تجربیاتش را در شکل قابل مشاهده مستند سازد            ( قاضی‌زاده، 1381).

نوشتن و سازماندهی مطالب فیچری

فیچر نویسان به ندرت از قالب سنتی هرم وارونه استفاده می کنند. آنها ممکن است به جای آن یک سبک تاریخی بنویسند که در انتها به ایجاد یک اوج، یک مقاله شخص اول و حکایتی در بارۀ یکی از تجربیات خودشان یا ترکیبی از اینها می‌انجامد. مطالب آنها با یک محور مرکزی گرد هم‌آمده و معمولا جایی تمام می‌شوند که لید یا یک شخص یا یک رویداد آغاز شده است.

دستور العمل سازماندهی یک مطلب فیچری

• تم (مضمون اصلی مطلب) را انتخاب کنید. مطمین شوید که تم شما بیش از حد و سیع و بیش از حد کوچک نباشد.
• لیدی بنویسید که مخاطب را به خواندن مطلب فرا بخواند. یک لید جمع‌بندی بهترین لید برای یک فیچر نیست. یک لید دو یا سه پاراگرافی که با یک پاراگراف ویژه آغاز می‌شود، ممکن است بهتر باشد. نت گراف (پاراگراف اصلی حامی لید) در بالای مطلب  باشد بهتر است. خوانندگان را برای گفتن این که مطلب راجع به چیست، تا پاراگراف دهم یا یازدهم منتظر نگذارید.
• جملات دقیق و شفاف بنویسید. در جاهای مختلف و در سراسر متن از نقل قول‌های مستقیم، مشاهدات و پس‌زمینه‌های اضافی استفاده کنید. پاراگراف‌ها می‌توانند به ترتیب وقوع حوادث و یا اهمیت نوشته شوند. (فقط از آن برایم سخن نگو، نشانم بده)
• اطلاعات پس‌زمینه یی مهم ارائه کنید. اگر مناسب بود، از یک یا دو پاراگرف پس‌زمینه‌یی در بالای متن استفاده کنید تا اطلاعات مخاطب به‌روز شود.
• از محور مرکزی استفاده کنید. آغاز و پایا ن و بدنۀ متن را به یکدیگر متصل کنید.
• از گذار استفاده کنید، پاراگراف را با واژه‌های‌گذاری، جملات توضیحی و نقل قول‌های مستقیم با یکدیگر متصل کنید.
• به موقع از دیالوگ استفاده کنید. فیچر نویسان مانند داستان نویسان، اغلب برای پیش‌بردن مطلب از دیالوگ استفاده می‌کنند. البته فیچر نویسان نمی‌توانند از خودشان گفتگو بسازند، آنها در خلال فرایند گزارش به آن گوش می‌دهند. یک دیالوگ خوب در مطلب، درست مانند یک مشاهدۀ خوب است. دیالوگ به خوانندگان، تصاویر ذهنی قوی ارائه می‌کند و آنها را همراه با متن نگه می‌دارند.
• از لحن استفاده کنید. به شیوه‌یی بنویسید که شخصیت شما را نشان دهد.
• با یک نقل قول یا قسمت دیگری از محور مرکزی متن را تمام کنید. یک فیچر می‌تواند مانند یک گزارش خبری پیگیری شود یا می‌تواند با یک نقطۀ اوج به نتیجه برسد.

تم (مضمون اصلی) را پیدا کنید و آن را گسترش دهید:

پیش از آنکه یک فیچر نوشته شود باید یک تم یا هدفی داشته باشد. این گونه نیست که نویسندگان بنشینند و بلافاصله یک فیچر بنویسند. آنها هدف یک فیچر را مشخص می‌کنند مثلا ارائه گزارش از فردی که نمونه و منحصر به فرد است، آموزش‌دادن چیزی که دانستن آن مفید است، افشا کردن چیزی، روشن‌گری در مورد موضوعی... سپس تحقیقات خود را آغاز می‌کنند. و مطلب را می‌پروارانند تا در رسیدن به این هدف آنها را یاری کند. هر بخش مطلب (شروع، بدنه و پایا ن) باید حول محور موضوع بچرخد.

نویسندگان همچنین تا حد امکان مضمون خود را محدود می‌کنند. هیچ فیچری را در بارۀ سرطان (به صورت عام) نمی‌نویسد. این موضوع به چندین جلد کتاب نیاز دارد. در عوض فیچر می‌تواند در بارۀ آخرین دارو و اینکه چگونه به برخی از غذا‌های مشخص، خطر ابتلا به این بیماری و یا مقاومت عالی فرد را در مقابل ان کاهش می‌دهد، باشد.

زمانی که موضوع مشخص شد، همۀ تحقیق، مصاحبه و نوشته باید در حمایت از آن باشد. البته ممکن است در خلال فرایند تحقیق یا مصاحبه اتفاقی بیافتد که تمرکز روی مطلب را به هم بریزد، اما نویسندگان سعی می‌کنند تا به هر شکل ممکن از موضوع اصلی دور نیافتند.

نویسندگان موضوع را بر اساس چند عامل اصلی تعیین می‌کنند:

• آیا  قبلا چنین موضوعی نوشته شده؟ نویسندگان به دنبال چیزی جدید یا غیر معمولی هستند. حتی یک موضوع قدیمی، مانند سرطان می‌تواند مضمونی جدید داشته باشد.
• مخاطب: مطلب باید مورد علاقه و توجه مخاطب باشد. اگر مردم نتوانند با مطلب ارتباط برقرار کنند، آن را نخواهند خواند حتی اگر به خوبی تنظیم و یا نوشته شده باشد.
• قدرتمند باشد: مطلب باید توجه و علاقه مخاطب را تا انتها با خود داشته باشد. جاذبه احساسی در اینجا مهم است.آیا  یک مطلب قادر است مخاطب را به خنده یا گریه وادارد؟

• ارزش خبری داشتن: نویسندگان همچنین باید از خودشان بپرسند (یا سر دبیران آنها ممکن است بپرسند) آیا  این مطلب اساسا ارزشی دارد؟ مبادا مطلب شما آن‌قدر وسیع و یا آن‌قدر محدود باشد که ارزشی در بر نداشته باشد ( رحیم، 1388). دو نوع گزارش فیچر وجود دارد:
  4. فیچر خبری

فیچر خبری مبنی بر رویدادهای خبری، روند کار یا یک سلسله وقایع کوچکی می‌باشد که در مد ت طولانی رخ داده باشد. مانند یک مشکل اجتماعی یا صحی.

این نوع گزارش‌ها مشکل یا روند کار را به شکل بسیار زنده تشریح می‌نمایند و اکثر اوقات این نوع گزارش‌ها بر حکایا ت مردم عام که در اثر مشکل آسیب دیده اند یا درگیر مشکل باشند، اتکا می‌کنند. این نوع گزارش‌ها برای خوانندگانی می‌باشد که بخاطر خواندن گزارش وقت بیشتر دارند، حرکت گزارش عموما بطی‌تر و مدت آن زیادتر می‌باشد. این نوع گزارش‌ها جزئیات بیشتر را همراه با تشریحات تصوری و پس منظر مکمل و علل بروز مشکل و راه‌های احتمالی با خود دارند.

1. 5. فیچر خالص

فیچر خالص مبنی بر موضوع یا پیشرفت بوده که بالعموم به یک رویداد یا خبری جدید ارتباط نداشته باشد.

این نوع گزارش شاید پیرامون موضوعاتی باشد که مدت طولانی در جریان اند. مانند: عروسی کردن زنان بیوه به زور، مشکلات افراد معلول و معیوب. که با آن هم طرف دلچسپی خواننده‌ها قرار می‌گیرد. با در نظر گرفتن وقت، اکثر اوقات به مثال یا رویداد و تغییرات اخیر اجتماع‌یی که قدری تاثیر بر موضوع داشته باشد، مربوط می‌شود.

ساختمان این نوع گزارش نسبت به انوع دیگر گزارش به ادبیات نزدیک‌تر می‌باشد، که این نوع جزئیات بخاطر ایجاد کرکترها و تشریح صحنه‌ها همچنان تحریک احساسات شخصی خواننده و مشغول نگهداشتن او، مورد استعمال قرار می‌گیرد. ترتیب گزارش عینا مانند گزارش فیچر خبری بطی‌تر است و پاراگراف، جملات و مجموع مدت زمان گزارش نسبت به گزارش فیچر خبری طولانی تر می‌باشد.

اکثر خبرنگاران نو آموز گزارش‌های خبری و فیچری خواهند نوشت. اما دو نوع گزارش دیگر نیز وجود دارد که برای خبرنگاران ورزیده و مجرب می‌باشد و به انواع تحلیل خبری و نظریه یا تبصره می‌باشند ( سمندر، 2004 ).

شیوه‌های گزارش فیچر

ساختمان فیچر‌ها مانند افتتاحیه‌های فیچر آزادی بیشتر نسبت به گزارش‌ برخوردار اند. در این نوع گزارشات از روش کند‌تر و زنده‌تر به طرف انعکاس موضوعات اجتماعی استفاده می‌شود.

گزارش فیچر را غالباً مانند عین روش‌هایی که در نگارش داستان مورد استفاده قرار می‌گیرد، استعمال می‌نمایند چون کرکتر‌های قوی، تشریح واضح محل واقعه، جریان دراماتیک واقعه یا دیالوگ، بدین معنی که این‌ها به حکایت کردن نسبت به گزارش خبری شباهت دارند.

اما از معیار‌هایی چون دقت، توازن، وضاحت، جزییات، انرژی و تمرکز استفاده می‌شود.

فیچر سترکچر هرم معکوس گزارش خبری را مورد استفاده قرار نمی‌دهد. بعضی اوقات این نوع گزارش با تشریح تصویری صحنه یا شخص، آغازی بطی دارد. به تعقیب آن، پاراگرافی آید که آن را فشرده می‌سازد (بعضی این نوع پاراگراف را نت‌گراف می‌نامند) که نسبتا بیشتر شباهت به لید گزارش خبری دارد چون نت‌گراف نیز به خواننده مواد ضروری گزارش را مهیا می‌کند. معلومات پس منظر نیز نسبتا طولانی‌تر می‌باشد تا بتواند مفهوم گزارش را به خواننده فراهم سازد.

بگونۀ مثال: نرگس یک تجار زن که بیوه سی ساله با چهار اولاد است، اظهار خرسندی می نماید اگر دو قالین را در مدت یک هفته به فروش برساند. وقتی خرسند‌تر می‌شود که همین دو قالین را بدون مزاحمت پولیس و عدم خطاب رهگذران به صفت فاحشه‌گری به وی، عرضه نماید.

وی به تجارت خود بشکل غیر قانونی بر روی پیاده رو پارک در شهر پر ازدحام کابل می‌پردازد چون وی نمی‌تواند دکان جهت فروش قالین‌هایش کرایه بگیرد. او با سه زن دیگر در تجارت خود سهیم است. او خرسند خواهد بود که ماهانه 1500 افغانی مفاد نماید در حالیکه آنها شش قالین را در ماه بفروش می‌رسانند، ولی از پولیس شکایت می‌کند که وی را می‌رنجاند و حتی از وی خواستار رشوه می‌شوند در حالیکه خطاب‌های فاحشه در دری، کنچنی در (پشتو) از سوی شهریان محافظه‌کار کابلی برای او موضوع عام است.

1. 1. سابقه موضوع در فیچر

فقط 12 سال قبل در زمان حکومت داکتر نجیب و قبل از آن، زنان در تجارت سهم بیشتر داشتند و بیشتر از 300 زن در عرصۀ تجارت بین‌المللی مصروف بودند اما سال‌ها جنگ داخلی و ظهور رژیم طالبان، زنان را به چهار گوشۀ خانه‌های شان محدود کرد در حالی که اکثر این زنان با داشتن پول و تحصیل کشور را ترک کردند.

1. 2. نت‌گراف/فشرده

اکنون تعداد از مؤسسات می‌کوشند تا عرصۀ اقتصاد را که زنان در ان می‌توانند بهتر کار نمایند احیا کنند. عرصه‌های چون؛ قالین فروشی، گل‌دوزی، شال بافی، فروش زیورات، صنایع دستی و غیره.

این گزارش به تشریح نمودن تجارت‌های دیگر زنان که در آن موفق اند ادامه می‌یابد و به بعضی از مشکلاتی که در عرصۀ تجارت دامن‌گیر آنها گردیده است، اشاره می‌نماید. گزارش همچنان تشریج می‌کند که مؤسسات چگونه با زنان به منظور حل مشکلات آنها کمک می‌کند.

نتیجه‌گیری

​​​​​​​ضرورت تغییر در ارائۀ خبر و گزارش‌های خبری وغیر خبری نیاز جدی رسانه‌هاست که باید به صورت دقیق رعایت شوند. روزنامه‌نگاری بر اطلاع‌رسانی بنا نهاده شده است. با وجود آنکه رسانه‌های اولیه تنها وجه اطلاع‌رسانی را در نظر داشته اند، اما امروزه گونه‌های خبری (خبر، مصاحبه و گزارش) آمیخته‌‌یی از اطلاع‌رسانی کاوش‌گرانه و سرگرمی است. مطالب خبری بیشتر بر رویدادها تمرکز دارند اما فیچر توجه خود را به افراد معطوف می‌دارد.

فیچرها تلاش می‌کنند تا در وقایع و رویدادها عنصر انسانی را به صحنه بیاورند. آنچه قابل اهمیت است، استفاده این نوع ژانر ژورنالیستی در دنیای امروز روزنامه‌نگاری است چرا که این نوع خبر نویسی نیازهای هر نوع مخاطبی را تامین می‌کند.

فیچر به لحاظ نوع، زاویه دید و پرداختی که به نگارش رویدادها دارند، در جذب مخاطبان مؤفقتر اند بنا بر این یک فیچر با تلفیق اطلاعات متنوع و تزیین مطالب توصیفی و تحلیلی، ارزش‌ها و عناصر خبر در کنار یک دیگر مخاطب را به سوی خود می‌کشانند.

فیچر ژانری است که خبرهای رایج روز را همراه با میزان بالایی از خبرها و موضوعات سرگرم کننده، شخصیت محور و مبتنی بر تمایلات انسانی باهدف جذب مخاطب بیشتر در اختیار مخاطب قرار می‌دهد که شعار اصلی طرفدارانش نیز دیده یا خوانده شدن خبر است.

فیچر امروز مثل سال‌های قبل فقط به خواسته‌های مخاطب تکیه ندارد و به نیاز‌های مخاطب هم می‌پردازد و به عبارت دیگر صرفا به سرگرم‌سازی مخاطب تکیه نمی‌کند و به لحاظ ساختار و نوشتار کاملا حرفه‌یی‌تر و پخته‌تر از پیش شده است.

آنچه در این مقاله علمی تحقیقی به آن پرداخته شد، شناخت ویژگی‌های فیچر در رسانه‌های همگانی است. که تا حدودی نیازمندی‌های خبرنگاران را مرفوع می‌سازد.