ساختارشناسی رمان خاکستر و خاک اثر عتیق رحیمی

حوزه پژوهش علوم انسانی فصلنامه علمی- پژوهشی رنا مقالات

ساختارشناسی رمان خاکستر و خاک اثر عتیق رحیمی

جزئیات مقاله

نویسنده/گان

Majeed Mowahhed

چکیده

نخستین داستان بلند یا رمان عتیق‌رحیمی، نویسندۀ معاصر افغانستان، که به زبان فارسی نوشته شده‌است، خاکستر و خاک نام دارد. در این مقاله به منظور تبیین شگردها و اهمیت اثر، بر اساس رویکرد ساختارشناسی، این رمان نقد و تحلیل شده است. پرسش‌های اصلی این مقاله آن است که نوع ساختار این اثر چیست؟ مفاهیم بنیادی، بن‌مایه های داستانی و چگونگی ترکیب پیرفت‌های این رمان چیست و چگونه شکل گرفته است؟ ساختار روایت با ژرف‌ساخت آن تطابق دارد؟ لذا بعد از بررسی و استخراج پی‌رفت‌ها و گزاره‌ها، ساختار روایت و ژرف‌ساخت رمان را تحلیل کرده‌ایم. رمان دارای پنج پی‌رفت اصلی است که به صورت زنجیره‌ای آمده و یک پی‌رفت-گذشته میرزا قدیر- که در میان آن درونه‌گیری شده است. داستان یک راوی دارد و زاویه دید آن دوم شخص مفرد است که انتخاب این زاویه دید، کاملا با مفهوم و مضامین ژرف‌ساختی رمان هماهنگ است. روایت داستانی از لحاظ زمانی منظم و منسجم است و پی‌رفت‌ها نیز ادامۀ منطقی یکدیگرند. زمان داستان و واقعیت موازی و متناسب با یکدیگرست. روایت رمان تک‌محور و جزء روایت‌های ساده محسوب می‌شود. ژرف‌ساخت رمان، تقابل مرگ و زندگی (خاکستر و خاک) و زوال نمادهای زندگی و ترسیم خط‌سیر این تقابلِ منجر به زوال است. نویسنده با استفاده از عناصر حماسی و عرفانی و نیز برخی عناصر نمادین دیگر، ژرف‌ساخت خود را پرورده و گسترش داده‌است. پروسۀ خطی زوال زندگی و نیکی‌ها و ارزش‌ها، با ساختار روایت‌، هم‌خوانی دارد و موجب تداعی ساختار و ژرف‌ساخت در یکدیگر می‌شود.

منابع

آسابرگر، آرتور. (1380). روایت در فرهنگ عامیانه. رسانه و زندگی روزمره. ترجمه محمدرضا لیراوی. چاپ اول. تهران: سروش.
احمدی، بابک (1370). ساختار و تأویل متن. چاپ اول. تهران: مرکز.
اسکولز، رابرت. (1379). درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات. ترجمۀ فرزانه طاهری. چاپ اول. تهران: آگه
امامی، نصرالله. (1385). مبانی و روش‌های نقد ادبی. چاپ سوم. تهران: جامی.
ایگلتون، تری. (1380). پیش‌درآمدی بر نظریۀ ادبی. ترجمه عباس مخبر. چاپ دوم. تهران: مرکز.
پراپ، ولادیمیر. (1368). ریخت‌شناسی قصه‌های پریان. ترجمه فریدون بدره‌ای. چاپ اول. تهران: توسن.
پرین، لارنس. (1376). درباره شعر. ترجمه فاطمه راکعی. چاپ دوم. تهران. اطلاعات.
تودوروف، تزوتان. (1382). بوطیقای ساختارگرا. ترجمه محمد نبوی. چاپ دوم. تهران: آگه
تولان، مایکل‌جی. (1383). درآمدی نقادانه- زبانشناختی. بر روایت. ترجمه ابوالفضل حری. چاپ اول. تهران. بنیاد فارابی.
حبیبی، فرنگیس. (1380). «افغانستان؛ داستان پر آب چشم». ایران‌نامه. شماره77. صص. 137 – 142.
خاتمی، احمد و تقوی، علی. (1385). «مبانی و ساختار رئالیسم در ادبیات داستانی». پژوهش زبان و ادبیات فارسی. شماره 6. صص. 99 - 111.
دبیرسیاقی، محمد. (1387). برگردان روایت گونه شاهنامه فردوسی به نثر. چاپ هفتم. تهران: قطره.
رحیمی، عتیق. (1378). خاکستر و خاک. چاپ اول. پاریس: خاوران.
________ (1381). خاکستر و خاک. چاپ اول. تهران: ورجاوند.
________ (1395). خاکستر و خاک. چاپ. کابل: تاک.
________(1381). هزارخانه خواب و اختناق. چاپ اول. پاریس: خاوران.
_________(1389). هزارخانه خواب و اختناق. چاپ اول. کابل: تاک.
_________ (1391) سنگ صبور. ترجمه سیامند زندی. چاپ اول. کابل: زریاب.
________ (1394) لعنت بر داستایوسکی. ترجمه مهدی غبرایی. چاپ اول: تهران: ثالث.
________ (1396) لعنت بر داستایفسکی. ترجمه خسرو مانی. چاپ اول. کابل: تاک.
رحیمی، مصطفی. (1394). تراژدی قدرت در شاهنامه. چاپ سوم. تهران: نیلوفر.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. (1392). زبان شعر در نثر صوفیه. چاپ چهارم. تهران: سخن.
شمیسا، سیروس. (1393). نقد ادبی. چاپ دوم از ویراست سوم. تهران: میترا.
شیدا، بهروز. (2004). تراژدی‌های ناتمام در قاب قدرت. استکهلم: باران.
عمران‌پور، محمدرضا. (1384). «عوامل ایجاد، تغییر و تنوع و نقش لحن در شعر». پژوهش‌های ادبی. شماره 9 و 10. صفحات 127 - 150.
کادن، جی ای. (1380). فرهنگ توصیفی ادبیات و نقد. ترجمه کاظم فیروزمند. تهران: شادگان.
کالر، جاناتان. (1382). نظریه ادبی. ترجمه فرزانه طاهری. چاپ اول. تهران: مرکز.
کلیگز، مری. (1388). درس‌نامه نظریۀ ادبی. ترجمه جلال سخنور. الهه دهنوی و سعید سبزیان. چاپ اول. تهران: اختران.
میرصادقی، جمال. (1394). عناصر داستان. چاپ نهم. تهران: سخن.
منابع اینترنتی و رسانه‌ای:
ارزگانی، مسیح. (1387). «هراس‌ها و کابوس‌ها؛ یادداشتی بر داستان خاکستر و خاک http://www.bamyan.org.au/Publication/Issue-62/62-5.html
ایسنا، خبرگزاری. (1391). «افغانستان سنگ صبور عتیق رحیمی را به اسکار فرستاد». سایت ایسنا. صفحه سینما و تئاتر.یازدهم مهرماه. https://www.isna.ir/print/91071106971
پرتونادری، نصرالله. (1387). «عتیق رحیمی در آن سوی خط قرمز». سایت خراسان‌زمین. 5 قوس https://www.khorasanzameen.net/php/read.php?id=175
شادان، عبدالله. (2005). «نگاهی به داستان خاکستر و خاک نوشته عتیق رحیمی». سایت فارسی بی بی سی. صفحه فرهنگ و هنر. دوشنبه دهم ژانویه 2005. تاریخ دسترسی: 19 فروردین 1398 http://www.bbc.com/persian/arts/story/2005/01/050110_pm-earth-ashes.shtml
شرق. روزنامه. (1390). «گروه درباره الی با آثاری دیگر زیر چتر برلین 2012». روزنامه شرق. شماره 1460. گروه خبری صفحه ادب و هنر. نوزدهم بهمن ماه http://old.sharghdaily.ir/news/90/11/19/24199.html
عسکری، ادیسه. (1396). «تحلیل رمان خاکستر و خاک نوشته عتیق رحیمی». سایت نت نوشت. بخش ادبیات جهان. انتشار دهم دیماه 1396. تاریخ دسترسی: فروردین 1398. https://netnevesht.com
کریمی، محمدعلی. (2009). «عتیق رحیمی. ظاهرشاه و یک ملت پدرلعنت». سایت کابل پرس. تاریخ دسترسی: 14 فروردین 1398. https://www.kabulpress.org/article2940.html
مهدی‌زاده کابلی. (1388). «مدخل عتیق‌رحیمی». سایت دانشنامه آریانا. تاریخ دسترسی: جمعه 5 مارچ 2019. http://database-aryana-encyclopaedia.blogspot.com/2010/03/blog-post_05.html

نحوه استناد به مقاله:

به زودی اضافه خواهد شد

Hello There!

Information